ده سال از خاموشی استاد جاوید گذشت

عبدالاحمد جاوید از معدود ادب‌پژوهان افغان است که تحقیقات سودمند فراوانی در گستره ادبیات‌شناسی، زبان و فرهنگ فارسی دری انجام داده اند.

او به مدد آشنایی با سرشناس‌ترین ادبیات‌شناسان و پژوهشگران ایران و نیز با بهره‌مندی از تسلط به زبان‌های انگلیسی و عربی امکان استفاده از منابع و متون تالیف شده به این زبان‌ها را در اختیار داشت.

از طرف دیگر بخاطر داشتن دسترسی به شماری از مهمترین نسخه‌های خطی و منحصر به فردی از دیوان‌های اشعار شاعران فارسی زبان که در آرشیو ملی افغانستان نگه‌داری می‌شده توانسته است قدم در راه‌هایی بگذارد که روندگان اندکی دارند.

استاد جاوید با گردآوری شماری از قصه‌های بومی رایج در افغانستان نشان داده است که در پی شناختن و شناساندن فرهنگ بومی و عقاید و باورهای رواج یافته در میان مردم سرزمینش است.

او زبان فارسی را دومین زبان تمدن اسلامی می‌دانست و با اشاره به گسترده بودن رواج این زبان در قلمروهای اسلامی معتقد بود که فارسی را نباید زبان یک قوم دانست بلکه این زبان حلقه وصلی میان اقوام و گویندگان دیگر زبان‌ها در منطقه بوده است.

شماری از آثار پژوهشی و مقالات استاد جاوید با هدف روشنی افگندن به آثار ادبی و میراث‌های فرهنگی پدید آمده در قلمرو افغانستان نگاشته شده‌اند.

شماری دیگر به بحث‌هایی در سراسر حوزه زبان فارسی اختصاص یافته که مقالات او در مورد فردوسی و سعدی از این جمله‌اند.

دکتر جاوید در سال‌های پایانی عمر خود در لندن بسر می‌برد و در ماه جولای/ژوئیه ۲۰۰۲ میلادی در همین شهر چشم از جهان فروبست.

او در میان اهل ادب و اهل دانشگاه در افغانستان شهرت و اعتبار فراوانی داشته است و مقامات حکومتی نیز او را یکی از بزرگترین شخصیت‌های این عصر دانسته‌اند.

زبان و خط
نامداران فرهنگی و هنری
موسیقی و رقص
سینما
رادیو و تلویزیون
رسانه‌های چاپی
 تعلیم و تربیه

زبان و خط

ماده شانزدهم قانون اساسی افغانستان زبان‌های فارسی (در گویش رسمی و دولتی دری) و پشتو را زبان‌های رسمی افغانستان اعلام می‌کند و چنین می‌گوید: از جمله زبان‌های پشتو، دری، ازبکی، ترکمنی، بلوچی و پشه‌ای، نورستانی، پامیری و سایر زبان‌های رایج در کشور، پشتو و دری زبان‌های رسمی دولت می‌باشند. در مناطقی که اکثریت مردم به یکی از زبان‌های ازبکی، ترکمنی، پشه‌ای، نورستانی، بلوچی و یا پامیری تکلم می‌نمایند، آن زبان علاوه بر پشتو و دری، زبان سوم رسمی می‌باشد و نحوه تطبیق آن توسط قانون تنظیم می‌گردد. دولت برای تقویت و یافتن همه زبان‌های افغانستان برنامه‌های موثر طرح و تطبیق می‌نماید. نشر مطبوعات و رسانه‌های گروهی به همه زبان‌های رایج در کشور آزاد می‌باشد.

 نامداران فرهنگی و هنری

از چهره‌های فرهنگی که در گسترهٔ جغرافیایی افغانستان زاده شده‌اند می‌توان از مولانا جلال الدین بلخی، خواجه عبدالله انصاری، انوری، عنصری بلخی، دقیقی بلخی، امام فخر رازی، ابوریحان بیرونی،عبدالقادر بیدل، امیر علیشیر نوایی، عبدالرحمن جامی، رابعه بلخی، ناصر خسرو، سنایی غزنوی، کمال الدین بهزاد، ملا فیض‌محمد کاتب، ابوعبید عبدالرحمن محمد جوزجانی، حمیدی بلخی، حنظله بادغیسی، ظهیر فاریابی، مولانا حسین واعظ کاشفی، شهیدبلخی، معروفی بلخی، ابوالموید بلخی، ابونصر فارابی، ابواسحاق فارابی، رحمان بابا، خوشحال خان ختک، ابوشکور بلخی، عشقری، میرغلام محمد غبار و خلیل الله خلیلی نام برد

 موسیقی و رقص

در افغانستان،عده ای از تاجیکها نوعی رقص گروهی بنام قرصک و عده ای از پشتونها دارای نوعی رقص گروهی هستند که بدان اتن می‌گویند.در دوره سیاه پشتونیزه کردن افغانستان هرآنچه بنوعی ربطی به قوم پشتون میداشت به آن جنبه ملی میدادند که اتن یکی از آنهاست. در موسیقی نیز افغانستان پیشنهٔ خوبی دارد.متاسفانه با بقدرت رسیدن نادر خان دیره دونی هندوستانی هجوم فرهنگ هندی در افغانستان آغاز شد و موسیقی اصیل خراسانی فدای طبله و هارمونیه هندی شد. در گذشته‌ها مردم افغانستان در نشست‌هایی که در موعد معینی برگزار می‌شده است، گردهم می‌آمدند و به بحث و بررسی دربارهٔ کتب و اشعار می‌پرداختند و در پایان این جلسات به آوازخوانی و موسیقی می‌پرداختند و از اشعار بسیار شیرین و پرمعنا استفاده می‌نمودند.


سینما

سینما در افغانستان به دلیل سه دهه جنگ پیشرفت چندانی نداشته است. در دوره طالبان سینما نیز ممنوع شد. در این دوره طالبان حتی اقدام به تخریب آثار سینمایی نیز کرد، اما در این میان برخی از این آثار به ویژه آرشیو تلویزیون ملی افغانستان به وسیله افراد هنردوست از نابودی نجات یافتند و امروز در دسترس می‌باشند.

پس از سرنگونی طالبان، سینما به پیشرفت‌هایی نایل آمد و آثار خوبی هم ارائه شد. از جمله این آثار می‌توان به فیلم «اسامه» ساخته «صدیق برمک» اشاره کرد. نخستین انیمیشن در تاریخ افغانستان پس از سرنگونی طالبان با نام «تهاجم» به کارگردانی «افشین دانش» برگرفته از طرح احمد فهیم کوه دامنی برای شرکت در جشنواره‌های بین‌المللی در سال ۱۳۸۲ ساخته شد. این انیمیشن توانست توجه و دید بیشتر داوران جشنواره را به سوی خود جلب نماید


رادیو و تلویزیون
نخستین برنامهٔ رادیویی افغانستان توسط رادیو کابل در سال ۱۳۰۷ در زمان امان‌الله شاه پخش شد. تلویزیون اما در پایان حکومت سردار داوود در سال ۱۳۵۷ به میان آمد.
در دوران طالبان تلویزیون، وسائل فیلمبرداری، ماهواره‌ها، سینماها، موسیقی، تئاتر و دیگر وسائل ارتباط جمعی و رسانه‌های صوتی و تصویری، همه و همه منع اعلام و تحریم گردیده بود. 

افغانستان هم‌اینک دارای یک سازمان رسانه‌ای ملی به نام «رادیو تلویزیون ملی افغانستان» RTA) می‌باشد. این سازمان دارای یک شبکه تلویزیونی و یک شبکه رادیویی می‌باشد. اگرچه RTA رسانه‌ای متعلق به دولت است اما طبق قوانین جدید رسانه‌ای نه دولتی و نه خصوصی، بلکه رسانه‌ای مردمی است که صرفاً هزینه‌اش را دولت تامین می‌کند.


اخیرا دوباره سعی بر این است که محصولات رادیو و تلویزیون ملی افغانستان، بر اساس اصول، روش و پالیسی حکومت کارکرد داشته باشد. علاوه بر RTA رادیو و تلویزیون‌های خصوصی دیگری در افغانستان وجود دارد که شامل نزدیک به ۱۰۰ شبکه رادیویی و بیش از ۳۰ شبکه تلویزیونی می‌شود.

 

رسانه‌های چاپی
پیشینهٔ رسانه‌ها درافغانستان به نشر اولین روزنامه، شمس‌النهار در سال ۱۲۵۲ برمی‌گردد.[۱۲] همینک چندین روزنامه در کابل و سایر ولایات افغانستان فعالیت می‌کنند. بیشتر روزنامه‌های افغانستان پس از سرنگونی طالبان روی کار آمدند.

 تعلیم و تربیه
شاگردان پسر افغانستان در هنگام اشغال افغانستان توسط شوروی (دهه ۱۳۶۰) و جنگهای داخلی این کشور (دهه ۱۳۷۰)، شالوده تعلیم و تربیهء افغانستان از هم پاشید. در دورهٔ قدرت طالبان دختران خانه‌نشین شده و اجازهٔ تحصیل از آنها گرفته شد. در این دوره، به جای درسهای علمی مانند کیمیا و فیزیک در مدارس، بیشتر بر آموزش‌های مذهبی تاکید می‌شد. اکنون براورد می‌شود کمتر از نیمی از مکاتب افغانستان دسترسی به آب آشامیدنی داشته باشند. پس از یورش آمریکا به افغانستان در سال ۱۳۸۰ و فروپاشی طالبان، با روی کار آمدن دولت انتقالی وضعیت تحصیل اندک‌اندک رو به بهبودی می‌رود، ولی با این وجود هنوز بیش از ۶۰٪ مردم افغانستان از سواد خواندن و نوشتن بی‌بهره‌اند.
اکنون ۱۳ فاکولته و ۶ مرکز تربیت معلم، در سراسر افغانستان وجود دارد. در کانکور ورود به فاکولته ( دانشگاه) سال ۱۳۸۵ شمسی، ۸۰ هزار نفر شرکت کرده‌اند. براورد مسئولان این است که حدود سی هزار محصل به علت نبود امکانات از ورود به فاکولته محروم شوند.
ده درصد بودجه سالانه افغانستان به امور آموزشی اختصاص دارد، که از این میان هفت درصد آن مربوط به وزارت معارف است، یک درصد مربوط به نهادهای پژوهشی و یک درصد مربوط به آموزش عالی است.

سیمین دانشور، داستان نویس و مترجم برجسته ایرانی، درگذشت

سیمین دانشور را نخستین زن ایرانی می دانند که به طور حرفه ای به داستان نویسی رو آورد.

سیمین دانشور، داستان نویس ایرانی، عصر پنج شنبه ۱۸ اسفند پس از یک دوره بیماری